رشد قیمت نفت، زمستان سخت و مزیت‌های زیست محیطی عواملی‌اند که چشم‌انداز سال آینده قیمت گاز را مثبت معرفی می‌کنند. اما این رشد قیمت “به نفع شرکت‌های پتروشیمی داخلی است یا ضررشان” سؤالی است که در این یادداشت به آن پاسخ داده می شود.

  *پانیذ نوربخش- تحلیلگر کارگزاری نهایت نگر

ایران در حوزه انرژی یکی از ابرقدرت‌های جهان است. موقعیت استراتژیک ایران در منطقه خاورمیانه و غنی بودن آن از منابع انرژی سبب جلب توجه کشورهای خارجی شده است. یکی از جاذبه‌های کشورمان برای سرمایه‌گذاران خارجی ذخایر گاز است؛ بر اساس اعلام بریتیش پترولیوم، ایران با 34 میلیارد متر مکعب ذخایر اثبات شده گاز در صدر جدول کشورهای جهان قرار گرفته است؛ در دوره‌ای که آلودگی محیط زیست یکی از دغدغه‌های بسیار مهم کشورهاست، مزیت‌ گاز نسبت به سایر سوخت‌های فسیلی نشان از اهمیت این سوخت برای تقاضا در سال‌های آینده دارد.

کالای چند بازاره

علیرغم اینکه نفت را می‌توان در حجم های بالا مبادله کرد، گاز با محدودیت انتقال حجم بالا مواجه است؛ از آنجایی که حمل و نقل گاز محدودیت دارد این موضوع امکان آربیتراژ را در این بازار سخت کرده و اختلاف قیمت در میان بازارهای مختلف گاز فاحش است. بدین ترتیب در حوزه گاز چهار بازار در سه قاره بوجود آمده است؛ دو بازار در اروپا، یک بازار در آمریکا و یک بازار در آسیا. در آسیا مبنای قیمت گذاری بر اساس قیمت نفت و با قراردادهای طولانی مدت انجام می‌گیرد و قیمت گاز بیشتر از سایر بازارها است؛ در آمریکا اما قیمت گاز پایین‌تر از سایر بازارها است و در اروپا قیمت گاز در میانه طیف قرار دارد.      

همان گونه که نمودارها نشان می‌دهند رابطه مستقیمی میان قیمت نفت و گاز جهانی وجود دارد؛ وابستگی قیمت گاز به نفت در آسیا و اروپا نمود بیشتری پیدا کرده در حالی که در هنری هاب آمریکا –خصوصاً در سال‌های اخیر – این وابستگی کمتر مشاهده می‌شود.

  پیش‌بینی قیمتی

پایین آمدن قیمت گاز در سال گذشته ضربه جدی به میادینی که مربوط به شیل گاز هستند وارد کرد و صرفه اقتصادی تولید گاز را در این میادین بسیار پایین آورد. این کاهش قیمت‌ در سال گذشته منجر به افت سالانه 50 درصدی شمار دکل‌های گازی آمریکا شده و تولیدکنندگان انگیزه‌ای برای حفاری چاه‌های جدید نداشتند. اما در ماه‌های اخیر شاهد رشد قابل توجه قیمت گاز بودیم؛ طی 6 ماه گذشته قیمت گاز طبیعی بیش از 72 درصد رشد داشته که عمده دلایل آن، کاهش حفاری‌های آمریکا، وضعیت آب و هوا و رشد نسبی قیمت نفت هستند. امسال تابستان بسیار گرمی داشتیم و این موضوع منجر به رشد تقاضای گاز شد به گونه‌ای که قیمت آن از یک دلار و 90 سنت در فروردین به 3 دلار و 28 سنت در ماه جاری در هر میلیون بی تی یو رسید. بر این اساس ممکن است در پاییز افت قیمت گاز را داشته باشیم اما زمستان سرد انتظار را برای رشد مجدد و حمایت قیمت‌های بالاتر گاز افزایش می‌دهد. یک تحلیل‌گر نشریه پلاتس، قیمت بیش از 4 دلار در هر میلیون بی تی یو را برای زمستان پیش‌بینی کرده است که نسبت به زمستان گذشته دو برابر رشد را نشان می‌دهد.

از آن جایی که گاز دارای مزیت‌های اقتصادی و زیست محیطی است، در سال‌های اخیر از میان سوخت‌های فسیلی بیشترین افزایش در میزان تقاضا را داشته است. در سال‌های آتی نیز این رویه پیش‌بینی می‌شود، تا جایی که از قرن آینده به عنوان “قرن گاز” یاد می‌کنند. مقایسه قیمت زغال سنگ و گاز نشان از همسویی این دو سوخت دارد اما تحلیل‌گران وضعیت آینده را به همین منوال پیش‌بینی نمی‌کنند و چشم‌انداز دهه‌های آتی را در رشد بیشتر مصرف گاز و کاهش مصرف زغال سنگ می‌بینند تا جایی که در سال 2035 سهم گاز و زغال سنگ در سبد انرژی جهان به یک اندازه شود. گفتنی است پیش‌بینی‌ها نشان از رشد سهم انرژی‌های جایگزین نیز دارند به طوری که انرژی هسته‌ای، برق‌آبی و سایر انرژی‌های جایگزین هریک در حدود پنج تا هفت درصد از سبد انرژی را اشغال خواهند کرد.

نقش گاز در بازار سرمایه

همان گونه که پیش‌تر توضیح داده شد، در میان شرکت‌های بورسی و فرابورسی گروه پتروشیمی بیشترین تأثیر را از نوسانات قیمت گاز می‌گیرند. نیمی از خوراک مورد استفاده در پتروشیمی‌ها از سوی دولت قیمت‌گذاری شده و نیمی دیگر بر اساس قیمت‌های جهانی تعیین می‌شود. در بخش اول، هزینه‌ها مشخص و کمتر از نرخ جهانی هستند؛ بخش دوم نیز با استفاده از دلار مبادلاتی صورت می‌پذیرد؛ این در حالی است که محصولات این شرکت‌ها بر اساس دلار آزاد به فروش می‌رسند. از آنجایی که قیمت گاز همبستگی بسیار بالایی با نفت دارد و تغییرات قیمت نفت معمولاً پس از سه الی شش ماه در قیمت گاز پدیدار می‌شود رشد قیمت نفت علاوه بر تأثیر مثبت روی خوراک پتروشیمی‌ها –گاز- روی محصولات آنها نیز تأثیر مثبت می‌گذارد. با توجه به اینکه رشد قیمت گاز تنها نیمی از هزینه‌های خوراک شرکت‌های پتروشیمی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به نظر می‌رسد رشد قیمت گاز تأثیر مثبتی روی سودآوری این شرکت‌ها داشته باشد؛ چرا که در عوض رشد نیمی از هزینه‌هایشان، کل محصولات‌شان رشد را تجربه می‌کنند. 

 از آن جایی که گاز، خوراک اصلی کرماشا، شپدیس، شیراز، خراسان، زاگرس و شفن است این نمادها مورد بررسی قرار گرفتند.

 کد خبر: 91774 تاریخ: 02-08-95 منبع: سنا