درآمد ناخالص ملی سرانه کشورهای منطقه در سال 2015 نسبت به سال 2014، بطور متوسط 0.8 درصد رشد کرده است. امارات متحده با 10.6 درصد، ترکمنستان و ایران با 8.5 و 8.2 درصد بیشترین رشد درآمد ناخالص ملی سرانه را در بین این کشورها به خود اختصاص دادهاند. کمترین رشد مربوط به لبنان و اردن با منفی 18.5 و منفی 9.8 درصد بوده است.
شاخص درآمد ناخالص ملی سرانه یکی از مهمترین مؤلفه هایی است که برای نشان دادن وضعیت اقتصادی یک کشور مورد استفاده قرار می گیرد و بهبود این شاخص بیانگر وضعیت مناسب خانوارها، بنگاههای اقتصادی و بخشهای مختلف کشور است. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه (سنا)، درکشورهای نفتی از عوامل موثر بر این شاخص، قیمت نفت است که نوسانات آن باعث تغییرات جدی در رشد اقتصادی می‌گردد. در چند سال اخیر بازار جهانی نفت دستخوش تحولات گسترده ناشی از عوامل متعدد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فنی شده است. از سال 2014 قیمت نفت با روند نزولی مواجه بوده بطوریکه از 107 دلار در ژوئن 2014 به حدود 36 دلار در دسامبر 2015 رسید و در سال 2015 نسبت به 2014 حدود 46 درصد کاهش قیمت داشت. با کاهش قیمت نفت و افت درآمدهای حاصل از صادرات نفت، بسیاری از اقتصادهای نفتی با چالش‌هایی همچون کسری بودجه، تأخیر در انجام پروژه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای، افزایش تورم و کاهش ارزش پول ملی در اقتصاد خود مواجه شدند.
بنابر گزارش دفتر مدلسازی و مدیریت اطلاعات اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی، بانک جهانی در گزارش سالانه خود که هر سال در تاریخ یک جولای منتشر می کند، اقتصادهای جهان را بر اساس آمار سال گذشته درآمد ناخالص ملی سرانه کشورها و با دو روش اطلس و برابری قدرت خرید، رتبهبندی کرده است. در روش اطلس درآمد ناخالص ملی کشورها بر حسب پول داخلی با استفاده از عامل تبدیل اطلس (که از میانگین سه ساله نرخ‌های ارز برای هموار کردن اثرات نوسانات موقتی نرخ ارز استفاده میکند) به دلار آمریکا تبدیل شده و بر اساس تفاوت بین نرخ‌های تورم کشور (محاسبه شده با استفاده از شاخص ضمنی تولید ناخالص داخلی در کشور) با چند کشور توسعه یافته(میانگین وزنی شاخص ضمنی تولید ناخالص داخلی کشورها) تعدیل شده و سپس برای به دست آوردن سرانه به جمعیت تقسیم می‌گردد. درآمد ناخالص ملی سرانه به روش برابری قدرت خرید با استفاده از نرخ‌های PPP به دلار بین‌المللی که قدرت خرید یکسانی با درآمد ناخالص ملی بر حسب دلار آمریکا دارد، تبدیل میشود.
این بانک همچنین کشورها را بر حسب میزان درآمد ناخالص ملی سرانه آنها به چهار دسته دارای درآمد پایین، دارای درآمد متوسط پایین، دارای درآمد متوسط بالا و دارای درآمد بالا تقسیم میکند. بر این اساس اقتصادهای کم درآمد، اقتصادهایی هستند که درآمد ناخالص ملی سرانه آنها در سال 2015، 1025دلار یا کمتر بوده است؛ اقتصادهایی با درآمد متوسط پایین دارای درآمد ناخالص ملی سرانه بین 1026 تا 4035 دلار، اقتصادهای با درآمد متوسط به بالا اقتصادهایی با درآمد ناخالص ملی سرانه بین 4036 تا 12475 دلار و اقتصادهای با درآمد بالا اقتصادهایی با درآمد ناخالص ملی سرانه 12476 دلار و بیشتر در سال 2015، تعریف شدهاند. در جدیدترین گزارش بانک جهانی که در یک جولای 2016 منتشر شده است، کشورها بر حسب درآمد ناخالص ملی سرانه سال 2015 و بر حسب روش برابری قدرت خرید و روش اطلس رتبه بندی شدهاند. بررسی رتبهبندی کشورها با توجه به معیار برابری قدرت خرید نشان میدهد، کشور قطر با درآمد ناخالص ملی سرانه 140720 دلار بالاترین رتبه را در برابری قدرت خرید و کشور جمهوری آفریقای مرکزی با درآمد ناخالص ملی سرانه 600 دلار کمترین رتبه را در برابری قدرت خرید بین 216 کشور به خود اختصاص دادهاند. ایران نیز با 17400 دلار رتبه 90 برابری قدرت خرید را به خود اختصاص داد و همچنان در گروه اقتصادهای دارای درآمد متوسط بالا باقی مانده است.
رتبه ایران بر حسب درآمد ناخالص ملی سرانه در سال 2015 به رغم کاهش 46 درصدی قیمت نفت، با یک پله بهبود نسبت به سال گذشته به 90 رسید.
بررسی درآمد ناخالص ملی سرانه در بین کشورهای منطقهو کشورهای نفتی
درآمد ناخالص ملی سرانه کشورهای منطقه در سال 2015 نسبت به سال 2014، بطور متوسط 0.8 درصد رشد کرده است. امارات متحده با 10.6 درصد، ترکمنستان و ایران با 8.5 و 8.2 درصد بیشترین رشد درآمد ناخالص ملی سرانه را در بین این کشورها به خود اختصاص دادهاند. کمترین رشد مربوط به لبنان و اردن با منفی 18.5 و منفی 9.8 درصد بوده است.
نمودار(1). رشد درآمد ناخالص ملی سرانه ایران و کشورهای منطقه در سال 2015 نسبت به 2014
ایران با رشد 8.2 درصدی درآمد ناخالص ملی سرانه بر حسب برابری قدرت خرید بعد از امارات (10.6 درصد) و ترکمنستان (8.5 درصد)، بیشترین رشد درآمد ناخالص ملی سرانه را داشته است.
همچنین رتبه درآمد ناخالص ملی سرانه کشورهای منطقه بر حسب روش برابری قدرت خرید در گزارش 2016 بانک جهانی نسبت به گزارش 2015 این بانک، بطور متوسط 4 پله تنزل رتبه را نشان میدهد. با مقایسه تغییرات رتبه این کشورها مشاهده میشود، تنها امارات متحده و ایران یک پله بهبود را در درآمد ناخالص ملی سرانه خود تجربه نموده بطوریکه امارات متحده از پله 11 به 10 و ایران از پله 91 به 90 رسیده است. همانطور که در نمودار (2) مشخص است سایر کشورهای منطقه تنزل رتبه را در درآمد ناخالص ملی سرانه خود تجربه نمودهاند. برای نمونه لبنان، اردن، عراق، ترکیه و عربستان به ترتیب 23، 12، 7، 4 و 1 پله تنزل رتبه داشتهاند.
نمودار(2). تغییرات رتبه درآمد ناخالص ملی سرانه ایران و کشورهای منطقه در سال 2015 نسبت به 2014
رشد درآمد ناخالص ملی سرانه کشورهای نفتی[5] در سال 2015 نسبت به سال 2014، بطور متوسط 0.79 درصد بوده است. در بین این کشورها همچنان امارات متحده با 10.6 درصد و ایران با 8.2 درصد بیشترین رشد درآمد ناخالص ملی سرانه را به خود اختصاص دادهاند. کمترین رشد مربوط به آنگولا و کویت با منفی9.7 و 8.8 درصد بوده است.
نمودار(3). رشد درآمد ناخالص ملی سرانه کشورهای نفتی در سال 2015 نسبت به 2014
همچنین رتبه درآمد ناخالص ملی سرانه کشورهای نفتی بر حسب روش برابری قدرت خرید در گزارش 2016 بانک جهانی نسبت به گزارش 2015 این بانک، بطور متوسط 3 پله تنزل رتبه را نشان میدهد. با مقایسه تغییرات رتبه این کشورها مشاهده میشود، همچنان امارات متحده و ایران با یک پله بهبود در صدر کشورهای این گروه قرار دارند. همانطور که در نمودار (4) مشخص است سایر کشورهای این گروه تنزل رتبه را در درآمد ناخالص ملی سرانه خود تجربه نمودهاند. برای نمونه کشورهای روسیه، لیبی، کانادا، نروژ به ترتیب 12، 11، 7 و 5 پله تنزل رتبه داشتهاند و بالاترین تنزل رتبه مربوط به روسیه بوده است.
نمودار(4). تغییرات رتبه درآمد ناخالص ملی سرانه کشورهای نفتی در سال 2015 نسبت به 2014
در بین کشورهای منطقه وکشورهای نفتی تنها ایران و امارات یک پله بهبود در رتبه درآمد ناخالص ملی سرانه خود در سال 2015 را تجربه نمودهاند.
بررسی عوامل اثر گذار بر تغییرات رتبهبندی کشورهای عضو اوپک و روسیه
تغییرات سالانه سطح تولید جاری و درآمد اقتصادی کشورها، توسط مجموعهای از عوامل تحت تاثیر قرار می‌گیرد. تغییر سه عامل رشد واقعی، تورم قیمت و نرخ ارز می‌تواند بزرگی نسبی اقتصاد و بنابراین رتبه اقتصادی یک کشور را در قیاس با دیگر کشورها تحت تاثیر قرار دهد.
در سال 2015 با کاهش قیمت نفت و افت درآمدهای حاصل از صادرات نفت و گاز، بسیاری از اقتصادهای نفتی با چالش‌هایی در مدیریت بازار ارز خود مواجه شدند. از بین کشورهای نفتی، روسیه به دلیل وابستگی شدید به قیمت نفت و همچنین تحریم‌های غرب علیه این کشور از بحرانی‌ترین کشورها به شمار رفته بطوریکه ارزش پول این کشور همراه با سقوط قیمت نفت در سال 2015 نسبت به سال 2014 حدود 0.59 درصد کاهش یافت.
در این بین، ایران که پیش از ریزش قیمت نفت به دلیل تحریم‌های بین‌المللی با تنگنای ارزی مواجه شده بود، یکی از معدود کشورهایی بود که توانست روند مثبتی برای کاهش اتکا به درآمدهای نفتی شکل دهد و تاب آوری خود را در دوران تحریم بالا ببرد و با وجود مشکلات ناشی از کاهش قیمت نفت، توانست بدون فشار بر ذخائر بانک مرکزی با مدیریت بازار ارز، مسیر نسبتا کم نوسانی را در بین کشورهای صادرکننده نفت طی کند بطوریکه ارزش پول این کشور تنها کاهش 0.11 درصدی را در سال 2015 تجربه کرد.
امارات متحده عربی که از کشورهای اصلی صادرکننده نفت است توانسته با تنوع‌سازی در سرمایه‌گذاری‌ها در بخشهای مختلف اقتصاد و افزایش فعالیت‌ها در بخشهای غیرنفتی وابستگی اقتصاد خود را به نفت کاهش دهد و در نتیجه به خوبی بتواند بر مشکلات ناشی از کاهش قیمت‌های نفتی فائق آید.
نمودار(5). رشد نرخ ارز رسمی کشورهای عضو اوپک و روسیه در سال 2015
از دیگر عوامل مطرح شده بر درآمد ناخالص ملی سرانه کشورها، تورم میباشد. با مقایسه تغییرات نرخ تورم کشورهای عضو اوپک و روسیه در سال‌های 2014 و 2015 مشاهده میشود، ایران موفقیت بیشتری در کنترل قیمت‌ها داشته و نرخ تورم این کشور از 17.3 درصد در 2014 به 13.7 درصد در 2015 کاهش داشته است. در این بین ونزوئلا با تورم 121 درصدی در سال 2015 نسبت به تورم 62 درصدی در سال 2014 بیشترین افزایش نرخ تورم را نشان میدهد. همچنین نرخ تورم روسیه در سال 2015 تقریبا افزایش دو برابری داشته و از 7.8 درصد در سال 2014 به 15.5 درصد در سال 2015 رسیده است.
نمودار(6). نرخ تورم کشورهای عضو اوپک و روسیه در سال‌های 2014 و 20152015
جمع بندی
با مقایسه درآمد ناخالص ملی سرانه کشورهای منطقه و کشورهای نفتی در گزارش 2016 بانک جهانی نسبت به گزارش 2015 این بانک، مشاهده میشود در بین کشورهای منطقه امارات متحده، ترکمستان و ایران به ترتیب بالاترین و لبنان و اردن کمترین رشد درآمد ناخالص ملی سرانه را به خود اختصاص دادهاند. همچنین با مقایسه رتبهبندی کشورها در گزارش بانک جهانی مشاهده شد، در بین کشورهای منطقه به جز امارات و ایران که یک پله بهبود در رتبه درآمد ناخالص ملی سرانه خود داشتهاند سایر کشورهای منطقه تنزل رتبه را تجربه کرده اند.
در بین کشورهای نفتی نیز، امارات و ایران همچنان بالاترین و آنگولا و کویت کمترین رشد درآمد ناخالص ملی سرانه را داشتهاند. همچنین در بین این کشورها به جز امارات و ایران که یک پله بهبود در رتبه درآمد ناخالص ملی سرانه خود داشتهاند سایر کشورهای نفتی تنزل رتبه را تجربه نمودهاند که بالاترین تنزل رتبه مربوط به روسیه و لیبی بوده است. در بین این گروه کشورها روسیه با 12 پله و ونزوئلا با یک پله نزول از گروه کشورهای با درآمد بالا به گروه کشورهای با درآمد متوسط تنزل یافتهاند.
مهمترین دلیل تنزل رتبه کشورهای نفتی در سال 2015 مربوط به کاهش قیمت نفت و در نتیجه کاهش ارزش پول و همچنین افزایش رشد شاخص قیمت ها در این کشورها بوده است. اما امارات به دلیل افزایش سرمایه گذاری در بخشهای غیر نفتی و کاهش وابستگی این کشور به نفت، کمتر تحت تاثیر کاهش قیمت نفت قرار گرفت. از طرف دیگر ایران علی رغم حجم مناقشات سیاسی منطقه و تحریم‌های تجاری در سال‌های اخیر، با دنبال کردن رویکرد اقتصاد مقاومتی وابستگی خود به نفت را کاهش و موفق به ایجاد ثبات در بازار ارز و همچنین کاهش رشد شاخص قیمت‌ها شد که این موضوع باعث شد در شرایطی که همه کشورهای منطقه و نفتی(به جز امارات متحده) تنزل رتبه را در درآمد ناخالص ملی سرانه خود در سال 2015 تجربه نمودند، یک پله بهبود یابد.
کد خبر: 9961115 تاریخ: 26-07-95 منبع: سنا